روشهای تکثیر درخت پسته

روشهای تکثیر درخت پسته:

با توجه به ارزش اقتصادی بالای درخت پسته، روش های صحیح تکثیر و کاشت آن بسیار مهم است و ارقام پربار باید به طور صحیح و سیستماتیک تکثیر شوند تا حداکثر عملکرد حاصل شود.

ویژگی های درخت پسته:

درخت پسته یکی از درختان معروف و مثمر است که از میوه های آن به عنوان تنقلات و آجیل استفاده می شود و دارای خواص فراوانی است و به دلیل مرغوبیت پسته ایرانی این محصول به کشورهای اروپایی و همسایه صادر می شود و ارزآوری بالایی برای کشورمان دارد.

ارقام درخت پسته به صورت درخت و درختچه رشد می کند و برگها کوچک و لوبی شکل هستند. این درخت در پاییز با شروع هوای سرد خزان می کند و به دلیل ریشه های قوی که به صورت عمودی به داخل زمین نفوذ می کند، ممکن است دچار کمبود آب و خشکسالی شود.

درخت پسته دوپایه است و بنابراین گل‌های نر و ماده روی دو ساقه مجزا ظاهر می‌شوند، گل‌های هر دو پایه به‌صورت خوشه‌ای مشاهده می‌شوند، اما گل‌های نر ضخیم‌تر و متراکم‌تر از گل‌های ماده هستند. گل‌های نر بدون گلبرگ و غده تولید شهد هستند و در نتیجه گرده افشانی بدون دخالت زنبورها و کمک باد انجام می شود و برای تولید گرده باید در هر 10 تا 15 نهال ماده یک نهال نر کاشته شود.

گلهای ماده باید ظرف مدت دو روز بارور شوند، در غیر این صورت از سبز به قهوه ای تغییر رنگ داده، خشک می شوند و می ریزند و در صورت بارور شدن، میوه پسته در سمت شاخه یکساله به صورت خوشه در می آید.

میوه درخت پسته شفت است، دانه‌های آن خوراکی است و دو پوست دارد، پوست بیرونی آن نرم و نازک است و به راحتی جدا می‌شود، اما داخل آن سفت و سخت است، اما به شکستن نیازی ندارد و این یعنی: خندان و باز است. درخت پسته از 5 سالگی شروع به میوه دادن می کند و در 10-12 سالگی به بازده اقتصادی می رسد.

تکثیر درخت پسته:

تولیدمثل و تکثیر درخت پسته به روش‌های مختلفی از جمله کاشت بذر (تکثیر جنسی)، پیوند زدن، خوابانیدن و کشت بافت (تکثیر غیرجنسی) انجام می‌شود که روش‌های هر یک از آنها متفاوت است.تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا با روشهای تکثیر درخت پسته آشنا شوید.

ارقام پسته به دلیل تنوع خصوصیات، تنوع ژنتیکی بالا، بروز خصوصیات منفی بذر و دوره نونهالی طولانی مدت، زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد و از این روش در تولید بذر در برخی تحقیقات علمی و کاشت در منزل استفاده می شود.

در اواخر زمستان و اوایل پاییز، پسته را به مدت 24 ساعت در آب خیس می کنند. بعد از این مدت دوباره بذرها را با آب می شویند و با قارچ کش بنومیل یا تیرام به نسبت 3 در هزار یا هیپوکلرید سدیم (وایتکس) به مدت 5 تا 10 دقیقه ضدعفونی می کنند و به مدت 4 یا 5 روز در کیسه یا حوله قرار می دهند، چون باید مرطوب نگه داشته شود تا بذرها شروع به جوانه زدن کنند.

دمای ایده آل برای جوانه زنی بذر پسته 20 تا 30 درجه سانتیگراد است و قدرت جوانه زنی انواع بذر پسته با یکدیگر متفاوت است و جوانه زنی بستگی به ضخامت پوست بذر یا اندوکارپ دارد و پس از جوانه زنی بهتر است بذرها را با قارچ کش بنومیل به نسبت 4 در هزار ضدعفونی کرد و پس از جوانه زنی نوبت به کاشت بذر می رسد که در ایران به دو صورت انجام می شود.

روش اول کاشت بذر در گلدان است که در اواخر شهریور یا اوایل اسفند در گلخانه انجام می شود و پس از یک سال نهال ها به زمین اصلی منتقل می شود.

روش دوم کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی در اواسط فروردین انجام می شود و برخی از کشاورزان معتقدند حتی رشد نهال ها در این روش نسبت به نهال های گلدانی کندتر است، پس از 2 تا 3 سال ریشه های آنها قوی تر از نهال گلدانی می شوند.

1. تکثیر پسته به روش پیوند زدن:

رایج ترین روش تکثیر درخت پسته، پیوند زنی است، زمانی که 2 تا 3 سال از کاشت بذر یا نهال در زمین های بزرگ می گذرد و قطر و اندازه نهال برای کاشت مناسب است، پیوند (کوپیوند) و زمان مناسب برای کپی کردن را انجام می دهند. از اوایل اردیبهشت تا پایان تیرماه است و در مناطق بادخیز از کوپیوند لوله‌ای و در برخی مناطق از پیوند شکمی استفاده می‌کنند.

3 روش پیوند زنی شامل پیوند اسکنه، لوله‌ای و شکمی در ایران مورد استفاده قرار می گیرد و در گذشته روش های پیوند شکمی و اسکنه رواج داشت اما امروزه چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد و امروزه 99 درصد درختان پسته برای تسریع از طریق پیوند لوله ای تکثیر می شوند. درصد سرعت جوش خوردن پایه و پیوندک زیاد است.

انتخاب پایه مقاوم و مناسب برای پیوند بسیار مهم است و در ایران اغلب از پسته اهلی ورا به عنوان پایه استفاده می شود و همچنین از بنه باغی، پسته بادامی، سرخسی و رقم قزوینی نیز برای پایه استفاده می‌شود.

بهترین زمان برای پیوند نهال پسته از اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد است که در این زمان دما معتدل بوده و پوست آن به راحتی تشکیل می شود.

2. تکثیر پسته به روش قلمه زدن:

روش دیگر تکثیر غیرجنسی قلمه زدن است که معمولاً از درختی که از طریق بذر تکثیر شده است گرفته می شود و به این ترتیب از شاخه های ۲ ساله با قطر 1 سانتی متر قلمه‌ای به طول 15 تا 20 سانتی متر تهیه می‌شود و به دلیل داشتن دوره رشدی کوتاه‌ و عدم تفرق صفات روشی مناسب برای تولید نهال پسته است و از این نهال ها به عنوان پایه استفاده می شود.

3. تکثیر پسته به روش خوابانیدن:

به این ترتیب شاخه های جوان و نرمی که نزدیک به زمین هستند به سمت زمین خم می شوند و پوست قسمت هایی از شاخه تراشیده می شود و خاک ریخته می شود تا این قسمت ها ریشه یابی شود.بعد از عملیات ریشه یابی شاخه از درخت مادر جدا می شود و نهال های به دست آمده از این طریق در جای دیگری کاشته می شود، این روش چندان مفید نیست.

4. تکثیر پسته به روش کشت بافت:

کشت بافت روشی نوین برای تکثیر گیاه است و در واقع نوعی تکثیر غیرجنسی است زیرا قسمت کوچکی از بافت رویشی را از گیاه اصلی جدا می‌کنند و بوته‌های کامل زیادی از آن تولید می‌کنند که عقیم و سرشار از مواد مغذی است. این کار در شرایط آزمایشگاهی زیر نظر محققین و تکنسین های مجرب انجام می شود.این روش اگرچه پرهزینه است، اما مزایای زیادی دارد که از جمله آن می توان به تکثیر سریع نهال در فضای کوچک، تولید نهال سالم و عاری از بیماری، تولید نهال های یکسان ژنتیکی و کوتاه بودن دوره رشد نونهالی اشاره کرد.

نتیجه گیری:

بسیاری از کشاورزان به دلیل ارزش اقتصادی درخت پسته به کاشت و پرورش آن علاقه مند هستند، بنابراین برای بهره مندی از بیشترین سود اقتصادی از این درخت، کشاورزان باید نهال پسته ای را تهیه کنند که به درستی تکثیر شده باشد و با شرایط نامساعد سازگاری خوبی داشته باشد. برای این کار باید نهال هایی که با پیوند تغییر یافته یا تکثیر شده اند تهیه شود.